Cyclusregulatie & Anticonceptie

Al vóór de start van een transitie kan cyclusregulatie worden toegepast, zowel met als zonder anticonceptieve werking. 

Cyclusregulatie zonder anticonceptiewens: 

Het is goed mogelijk en op lange termijn veilig om lynestrenol of norethisteron continu, zonder stopweek, toe te dienen. Dit geeft vaak een goede remming van de cyclus.

Cyclusregulatie met anticonceptiewens:

Orale anticonceptie:

De orale anticonceptiepil kan worden doorgeslikt zonder stopweek. Als er een voorkeur bestaat om geen oestrogenen te gebruiken, is een progesteron-only preparaat geschikt. 

Progestron-only preparaat

De prikpil en het hormoonstaafje subcutaan zijn progesteron-only preparaten die vaak een goede cyclus remming geven en kunnen worden ingezet.

Hormoonspiraal

Vaak is een hormoonspiraal een goede oplossing; stopt bloedverlies, biedt betrouwbare anticonceptie en geeft lage hormoonbelasting. Let op dat angst en dysforie bij speculumonderzoek en spiraalplaatsing vaak een obstakel vormen. Een spiraal kan onder narcose worden geplaatst. Verwijs hiervoor naar een gynaecoloog in een perifeer ziekenhuis en overleg vooraf of dit wordt aangeboden. Als dit niet mogelijk is, kan plaatsing na overleg vaak binnen een redelijke termijn plaatsvinden op het gynaecologisch spreekuur van de academische gendercentra.

Belangrijk om te weten is dat testosteronbehandeling (zie hoofdstuk Genderbevestigende hormoontherapie) niet als anticonceptie dient, maar wel vaak leidt tot amenorroe. Als er na een jaar (of langer) amenorroe toch weer bloedverlies optreedt, is contact met de gynaecoloog aanbevolen.

Spotting en bloedverlies onder testosteron hormoontherapie

Tijdens het gebruik van testosteron hormoontherapie kan er ook reden zijn de (huis)arts te consulteren i.v.m. bloedverlies of anticonceptie wens.

Testosteron geeft over het algemeen amenorroe en soms doorbraakbloedingen. Bij het persisteren van de cyclus onder testosteron kan lynestrenol of norethisteron bijgegeven worden. Deze tabletten kunnen veilig (en langdurig) naast testosteron gebruikt worden.

Bij bloedverlies buiten de cyclus of nieuw optredende spotting na een jaar testosterongebruik kunt u differentiaaldiagnostisch denken aan:
* Atrofie van het vaginaslijmvlies (t.g.v. testosteron, vergelijkbaar met postmenopauzale veranderingen).
* HPV-gerelateerde veranderingen van de portio (met kans op baarmoederhalskanker).
* SOA 

Advies: voer, indien mogelijk, nader onderzoek uit. Bij bloedverlies na een jaar amenorroe onder testosteron, verwijst u de patiënt naar de gynaecoloog (indien de persoon daar bekend: via het genderteam). Zie ook website van AUMC bloedverlies bij trans mannen en genderdiverse mensen.

Onder testosterontherapie kan ovulatie optreden. Recent onderzoek (https://www.amsterdamumc.org/nl/vandaag/eisprong-bij-een-derde-van-trans-masculiene-personen-die-testosteron-gebruiken.htm) laat zien dat bij ongeveer een derde van de trans mannen die testosteron gebruiken nog een eisprong voorkomt. Daardoor bestaat er, ondanks testosteron hormoontherapie, nog een kleine kans op zwangerschap bij behoud van vagina en uterus.

Anticonceptie kan veilig worden gebruikt naast testosteron. Bij voorkeur wordt een progestageen-only preparaat gekozen, maar ook de eerder genoemde opties zijn mogelijk.

De mogelijkheden, werking en bijwerkingen voor zijn helder beschreven op de website van Amsterdam UMC (https://www.amsterdamumc.nl/nl/genderdysforie/patienteninformatie/bloedverlies-bij-transmannen-of-non-binaire-personen.htm). Voor intercollegiaal overleg of advies kunnen huisartsen direct contact opnemen met de daarvoor bestemde telefoonlijn van het Amsterdam UMC: 020 444 0542.

Het gebruik van estradiol en/of testosteronblokkers (zie hoofdstuk Genderbevestigende hormoontherapie) kan de zaadkwaliteit verminderen, maar vormt geen betrouwbare anticonceptie. Bespreek daarom altijd het gebruik van aanvullende anticonceptiemethoden, zoals condooms of een vasectomie.